Lịch sử xứ Sơn Nam và văn hóa ẩm thực độc đáo vùng Sơn Nam Hạ

Xứ Sơn Nam là địa danh cổ nằm ở phía nam kinh thành Thăng Long. Địa danh này tồn tại gần 400 năm từ thời vua Lê Thánh Tông đến thời Minh Mạng của nhà Nguyễn.

Xứ Sơn Nam là một trong tứ xứ bao quanh Thăng Long bao gồm: xứ Đoài ở phía tây, xứ Kinh Bắc ở phía bắc, vùng phía đông ra tới ven biển là xứ Đông và xứ Sơn Nam ở phía nam bao gồm các tỉnh Hà Nam, Hưng Yên, Ninh Bình, Thái Bình và Nam Định.

Vùng Sơn Nam Hạ thuộc miền hạ xứ Sơn Nam bao gồm các tỉnh ven biển là Nam Định và Thái Bình. Sau này vùng đất Kim Sơn (Ninh Bình) được Nguyễn Công Trứ khai hoang vào thời vua Minh Mạng và sáp nhập vào vùng Sơn Nam Hạ hay lúc đó là “trấn Sơn Nam Hạ” (vùng đồi núi Ninh Bình thuộc xứ Tràng An).

Văn hóa ẩm thực độc đáo vùng Sơn Nam Hạ

Vùng Kinh Bắc vốn nổi tiếng với văn hóa nghệ thuật đỉnh cao thì vùng Sơn Nam Hạ cũng tự hào có văn hóa ẩm thực độc đáo làm nức lòng thực khách gần xa.

Vùng Sơn Nam Hạ được thiên nhiên ưu đãi cho rất nhiều sản vật độc đáo mà không thể kiếm được ở nơi nào khác. Hơn nữa vùng Sơn Nam Hạ được xem là vùng đất xa xôi nhất của Đồng Bằng Sông Hồng nhờ đó phương pháp chế biến món ăn ở nơi đây cũng rất khác biệt. Có nhiều món đã vang danh khắp từ bắc vào nam như: Phở Bò Nam Định, Bánh Cáy Thái Bình, Rượu Nếp Cái Hoa Vàng Kim Sơn,… Có những món mà nhắc đến có lẽ một nửa trong số các bạn chưa từng nghe đến bao giờ.

Một số đặc sản vùng Sơn Nam Hạ có thể bạn chưa được nếm qua như:

1. Cá Nhệch

Cá Nhệch là loài thuộc họ Cá Trình, có ngoại hình gần giống lươn. Cá Nhệch chủ yếu phân bố ở vùng biển ven bờ từ Thanh Hóa đến Thái Bình.

Trong đó Nhệch của vùng Nghĩa Hưng, Nam Định được xem là béo và ngon nhất nhờ nguồn dinh dưỡng dồi dào từ hai con sông Đáy và Ninh Cơ. Tuy nhiên vùng Nghĩa Hưng không phát triển du lịch nên khá ít người biết đến.

Thịt cá Nhệch dù được chế biến thành món gì thì cũng có hương vị tuyệt thế, nhân gian hiếm gặp. Tiêu biểu nhất là Gỏi Nhệch và Nhệch Kho.

Gỏi Cá Nhệch là món ăn mang đậm bản sắc của người Sơn Nam Hạ.Gỏi Cá Nhệch có vị thơm, ngọt, dai, giòn, bùi, ngậy sẽ đẩy trải nghiệm vị giác của bạn lên tới cực hạn.

Còn Nhệch Kho thì là món mặn tiến vua, là một món cá kho khá xa xỉ nức tiếng được nhiều người biết đến

2. Cá Chim Trắng Biển

Cá Chim Trắng Biển là loài cá thuộc họ Cá Chim Bạc sống ở ngoài khơi Ấn Độ Dương và Đông Nam Á.

Cá Chim Trắng đứng đầu trong “tứ đại quý ngư” bao gồm Chim – Thu – Nhụ – Dé được các bậc tiền nhân hết lời ca ngợi. Chính vì thế mà Cá Chim Trăng chế biến thành món gì cũng là sơn hào hải vị. Trong đó thì Gỏi Cá Chim Trắng không chỉ ngon mà còn hiếm vì thường chỉ có ngư dân trên biển hoặc người ở sát bờ biển mới có cơ hội tiếp cận nguồn Cá Chim Trắng đủ tươi để làm gỏi.

Món Gỏi Cá Chim Biển được các ngư dân ở khắp các vùng biển ưa chuộng. Tuy nhiên mỗi nơi lại có phương pháp chế biến khác nhau và cách nêm nếm gia vị khách nhau làm lên hương vị khác biệt cho mỗi vùng. Gỏi Cá Chim Biển của Sơn Nam Hạ cũng mang hương vị hấp dẫn rất riêng. Gỏi Cá Chim Trắng thơm, bùi, béo ngậy và không tanh dù chỉ một chút, đảm bảo ăn 1 lần sẽ nhớ mãi.

3. Cá Mòi

Cá Mòi là loài cá không mấy xa lạ với chúng ta vì cứ mỗi tháng 5 âm lịch là loài cá này lại từ biển bơi ngược sông để sinh sản. Tạo điều kiện cho những người dân sâu trong đất liền có cơ hội được ăn Cá Mòi.

Chắc nhiều người trong các bạn cũng thích ăn món Cá Mòi kho thơm lừng, béo ngậy mà mỗi năm chỉ có 1 tháng được ăn đúng không nào.

Đối với Gỏi Cá Mòi thì sẽ có đôi chút phức tạp hơn. Cá Mòi phải được đánh bắt từ biển, được chế biến bởi bàn tay đầu bếp dày kinh nghiệm thì mới chuẩn vị.

Cá Mòi sống trong nước mặn thì không có sán và cá chưa mất sức khi bơi vào trong đất liền sẽ béo ngậy hơn.
Một điều đáng chú ý là Cá Mòi khá là tanh, do đó nếu không có đầu bếp chuyên nghiệp dầy dặn kinh nghiệm chế biến thì hương vị của món Gỏi Cá sẽ trở lên rất tồi tệ.

2. Củ Niễng

Nếu Gỏi Cá Nhệch chưa đủ làm bạn bối rối  vì lạ lẫm thì Củ Niễng sẽ hoàn thành điều đó.

Củ Niễng là loại rau  củ cực kỳ hiếm, chỉ được trồng ở một số khu vực quanh thành phố Nam Định. Hơn nữa cây Niễng chỉ cho củ vào một mùa duy nhất là tháng 10 âm lịch hàng năm làm tăng sự hiếm có khó tìm của loại củ này.

Củ Niễng là một loại rau sạch và an toàn. Cây Niễng sống rất khỏe, phát triển mạnh trên bùn lầy và không bao giờ cần phun thuốc hay bón phân hóa học.

Củ Niễng thường được xào với trứng hoặc thịt bò hoặc ăn sống dưới dạng các món nộm hay salat. Củ Niễng luộc cũng là món ăn kèm với cơm được nhiều người ưa chuộng. Củ Niễng rất giàu chất đạm, chất xơ và các vitamin.

Nó có vị béo ngậy, hơi bột, và hương thơm đặc trưng gần giống mùi đòng đòng lúa nếp.

4. Đinh Lăng vùng Nghĩa Hưng

Đinh Lăng là loại dược liệu quý thuộc họ Nhân Sâm được y học cổ truyền mệnh danh là “Nam Dương Sâm”. Trong Đinh Lăng có chứa thành phần saponin. Đây chính là hoạt chất làm nên sự kỳ diệu của Nhân Sâm với nhiều công dụng thần dược như: chống não hóa, điều hòa huyết áp, giảm stress và nhiều công hiệu thần kỳ khác.

Cây Đinh Lăng phát triển ở vùng đất thuộc huyện Nghĩa Hưng tỉnh Nam Định đã được các nhà khoa học chứng minh là có hàm lượng Saponin cao nhất thế giới. Nhờ đó, công ty dược phẩm Traphaco đã chọn vùng đất Nghĩa Hưng để phát triển vùng nguyên liệu Đinh Lăng cho các sản phẩm của mình.

Đinh Lăng vùng Nghĩa Hưng được đầu tư trồng theo tiêu chuẩn GACP của tổ chức Y tế thế giới WHO về quy trình chăm sóc và thu hái dược liệu.

Ngoài các ứng dụng phổ biến trong ngành dược, cây Đinh Lăng nhờ có vị ngọt thanh và cực kỳ thơm nên Đinh Lăng còn là một loại thảo mộc ngâm rượu rất được ưa chuộng. Và Rượu Ngâm Đinh Lăng vùng Nghĩa Hưng mặc nhiên trở thành ngôi sao sáng khi nhắc đến loại đồ uống vừa có dược tính cao, lại có tác dụng gắn kết bạn bè này.

Rượu tại Sơn Nam Hạ chúng tôi được nấu theo phương pháp thủ công sử dụng gạo nếp bắc hạt tròn cao cây ủ cùng với men nếp truyền thống mang lại hương vị say đắm lòng người.

Rễ và phần thân già của cây Đinh Lăng được băm nhỏ, sao vàng, hạ thổ, ngâm cùng rượu nếp nấu ngay tại cơ sở của Sơn Nam Hạ với một tỷ lệ được nghiên cứu kỹ giúp mang lại cho thực khách hiệu quả cao nhất cho sức khỏe.

 

Trên đây là một số thông tin về vùng Sơn Nam Hạ. Hy vọng các bạn tìm được những thông tin hữu ích và cảm nhận được sự tự hào của chúng tôi về quê hương của mình.
Xin chào các bạn!